در این مقاله موضوع قاطعیت مورد بررسی قرار می گیرد. قاطعیت یکی از مهارتهای انسانی است که هر مدیری باید از آن بهره مند باشد. البته قاطعیت را نباید با پرخاشگری و ترساندن دیگران از خود اشتباه گرفت. تعریف قاطعیت، مراحل اعمال قاطعیت، کارکردهای قاطعیت، حقوق انسانی و قاطعیت، و زمان قاطعیت مباحث این مقاله را تشکیل می دهند.
منبع : روزنامه ایران، چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۶، سال سیزدهم، شماره ۳۶۳۳، صفحه ۱۹.
کلیدواژه : قاطعیت ؛ ارتباطات اجتماعی ؛ حقوق فردی ؛ حقوق انسانی ؛ مدیریت قاطعیت
۱- مقدمه
قاطعیت یکى از جنبه هاى قابل اصلاح ارتباط میان افراد است. این مهارت مى تواند افراد را در برخورد با همکاران بالادست و زیردست بسیار یارى دهد. به اعتقاد لازاروس قاطعیت داراى چهار مؤلفه است.
اول، رد تقاضا
دوم، جلب محبت دیگران و مطرح کردن درخواست هاى خود
سوم، ابراز احساسات مثبت و منفى
و چهارم، شروع، ادامه و خاتمه گفت وگوها (هارجى و دیگران، ،۱۳۷۷ ص۲۹۶).
۲- تعریف قاطعیت
به اعتقاد کیت دیویس قاطعیت فرایند بیان احساسات، درخواست تغییرات، دادن و دریافت کردن بازخور صادقانه است (DAVIS AND ET.AL 2002,P269). لنج و جاکوبسکى معتقدند قاطعیت عبارت است از گرفتن حق خود و ابراز افکار، احساسات و اعتقادات خویش به نحوى مناسب، مستقیم و صادقانه به صورتى که حقوق دیگران زیرپا گذاشته نشود (هارجى و دیگران، ،۱۳۷۷ ص۲۹۷). قاطعیت با درک و پذیرش اینکه هر فردى حق انتخاب و کنترل زندگى خود را دارد آغاز مى شود. قاطعیت به معناى بهره کشى از دیگران نیست، بلکه به معناى محافظت از خود و منابع خود است (برکو، ،۱۳۷۸ ص۲۱۳). هر تعریفى که از قاطعیت موردقبول قرارگیرد باید در آن بررعایت و احترام به حقوق خود و دیگران تأکید و میان گرفتن حقوق خود و پایمال کردن حقوق دیگران تمایز قایل شد.
۳- مراحل اعمال قاطعیت
براى نشان دادن قاطعیت در یک وضع خاص لازم است پنج مرحله طى شود. هنگام روبرو شدن با یک وضع تحمل نکردنى، افراد قاطع
آن وضع را بطور عینى توصیف مى کنند
واکنش عاطفى نشان مى دهند
با وضع دیگران همدلى مى کنند
سپس آنها بدیل هایى براى حل مسأله ارائه مى کنند
پیامدهاى (مثبت و منفى) که ایجاد خواهدشد را بازگو مى کنند (DAVIS, 2002,p269).
البته طى کردن این پنج مرحله ممکن است در تمام شرایط لازم نباشد. از این پنج مرحله گاهى تنها توصیف وضع موجود و ارائه راه حل ضرورت دارد. بکارگیرى دیگر مراحل این فرایند به اهمیت مشکل و روابط بین افراد بستگى دارد.
۴- کارکردهای قاطعیت
مهارت قاطعیت به فراخور موقعیت چند هدف را برآورده مى سازد. به طور کلى استفاده ماهرانه از قاطعیت به فرد کمک مى کند که:
جلو پایمال شدن حقوق خود را بگیرد.
تقاضاهاى نامعقول دیگران را رد کند.
بتواند از دیگران درخواست هاى معقولى داشته باشد.
با مخالفت هاى نامعقول دیگران، برخورد درست و مؤثرى بکند.
حقوق دیگران را به رسمیت بشناسد.
رفتار دیگران را در برابر خود تغییردهد.
از رفتارهاى پرخاشگرانه غیرضرورى خوددارى کند.
در هر موردى موضع خود را با اعتمادبه نفس و آزادانه مطرح سازد.
۵- حقوق انسانى و قاطعیت
در بحث قاطعیت اعتقاد بر آن است که هر فردى داراى حقوق انسانى است که باید مورد احترام باشد. برخى از این حقوق به ترتیب زیر است:
حق بیان اندیشه ها و دیدگاه ها، اگرچه با عقاید دیگران مغایر باشد
حق ابراز احساسات و پذیرش مسئولیت ابراز آنها
حق تغییر عقیده و عذرخواهى نکردن در این باره
حق اشتباه کردن و داشتن مسئولیت در قبال آن
حق «نه» گفتن
حق دادن پاسخ مثبت به دیگران
حق گفتن «نمى دانید»
حق گفتن «متوجه نمى شوند»
حق تقاضا کردن آنچه که مى خواهید
حق مورداحترام بودن و به دیگران احترام گذاشتن
حق استدلال کردن
حق شنیده شدن سخنانتان و جدى تلقى کردن آن از سوى دیگران
۶- زمان قاطعیت
نداشتن قاطعیت، دست کم در سه موقعیت بهتر از قاطعیت است.
وقتى احساس کنید طرف مقابل در مخمصه افتاده است. به طور مثال وقتى در رستوران شلوغى هستید و مى دانید که پیشخدمت این رستوران تازه کار است، مى توانید برخى از ضعف هاى او را نادیده بگیرید (او به کسى که بعد از شما آمده زودتر رسیدگى مى کند). در این حالت نباید قاطعیت نشان داد، زیرا او قصد پایمال کردن حق شما را نداشته است. نشان دادن قاطعیت، استرس او را بى مورد مى افزاید. در این حالت ممکن است به مشکلاتى که میان شما و او وجود دارد به طور موقت بى اعتنایى کنید.
هنگام تعامل با شخص بسیار حساس، هرگاه احساس مى کنید قاطعیت شما موجب گریه کردن یا حمله شخص به شما مى شود، بهتر است قاطعیت نشان ندهید، بویژه اگر این «اولین و آخرین برخورد» شما با وى باشد.
هنگامى که متوجه اشتباه خود شده اید. براى مثال پس از ارتکاب به تخلفات رانندگى، بهتر است در برابر مأمور پلیس قاطعیت نشان ندهید. در این وضع معذرت خواهى بهترین راه حل است. به جاى اینکه درصدد اصلاح یا توجیه عمل خود برآیید با کمال خونسردى به اشتباه خود اعتراف کنید. باید درنظر داشت که همیشه نداشتن قاطعیت مناسب نیست. به طور معمول نداشتن قاطعیت مستمر، ناگهان به پرخاشگرى مبدل مى شود و فرد احساس مى کند دیگر طاقت ندارد مورد سوءاستفاده قرارگیرد و دیگران او را نادیده بگیرند. بنابراین، بهتر است از همان ابتداى تعامل اجتماعى قاطعیت نشان دهید.
هنگامى که با افراد سلطه جو و اصلاح نشدنى مواجه هستید. گاهى با افرادى مواجه هستید که کنار آمدن با آنها دشوار است. کم ترین مقدار قاطعیت در برابر این اشخاص در هر زمان و مکان، واکنش هاى منفى آنان را درپى دارد. برخى از افراد به قدرى رفتارشان ناخوشایند است که ارزش برخورد کردن با آنها وجود ندارد و گاه سودى که عاید مى شود در مقایسه با ارزش ناراحتى که از آن ناشى مى شود، بسیار کمتر است.
۷- نتیجه گیرى
قاطعیت موهبتى مرموز و عجیب نیست، که برخى از آن برخوردار و برخى از آن بى بهره باشند، بلکه مجموعه اى از مهارت هاست که هر کسى از راه تمرین مى تواند به آن دست یابد. مهیج ترین جنبه قاطعیت آن است که پس از کسب این مهارت، ناگهان متوجه مى شوید مى توانید بدون هرگونه احساس گناهى «نه» بگویید. خواسته هاى خود را به طور مستقیم مطرح کنید، و راحت تر با دیگران ارتباط برقرار سازید. از همه مهم تر آنکه اعتماد به نفس را به شدت بالا مى برد. قاطعیت با افزایش برابرى در روابط میان افراد، این امکان را براى فرد فراهم مى کند با رعایت منافع خود روى پاى خویش بایستد و بدون اضطراب و تشویش بى مورد به راحتى احساسات صادقانه خود را ابراز کند و حق و حقوق شخصى خود را بدون انکار حق دیگران مطالبه کند. پرخاشگرى و قاطعیت مفاهیمى هستند که اغلب با هم اشتباه گرفته مى شوند. اما قاطعیت نه تنها به معناى پایمال کردن حقوق دیگران نیست، بلکه حقوق همه افراد محترم شناخته مى شود. قاطعیت وسیله اى ارزشمند براى رسیدن به اعتماد به نفس و کنترل خویش است.
مراجع
– برکو، ری ام، مدیریت ارتباطات، محمد اعرابی و داود ایزدی، چاپ اول، دفتر پژوهش های فرهنگی، تهران، ۱۳۷۸.
– تاواند، آنی، پرورش توانایی اظهار وجود، پرویز نظیری و آرش مولا، چاپ اول، آستان قدس رضوی، تهران، ۱۳۷۸.
– جیمز، جودی، کلام جسم، آرین ابوک، چاپ اول، نسل نواندیش، تهران، ۱۳۷۷.
– هارجی، اون و دیگران، مهارت های اجتماعی در ارتباطات میان فردی، خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، چاپ اول، رشد، تهران، ۱۳۷۷.
نویسنده : فروزش، شیفته
سال انتشار : ۱۳۸۶
چکیده
دیدگاهتان را بنویسید